Roeddwn i'n meddwl bod ein Cadeirydd nodedig, mewn araith bwyllog a digyffro, wedi dangos gyda chywirdeb angheuol fethiant y Llywodraeth hon i gefnogi'r hyn a fyddai wedi bod yn brosiect ysbrydoledig a allai fod wedi trawsnewid de-ddwyrain Cymru gyfan. Pan ddechreuodd hyrwyddwyr Cylchffordd Cymru ar eu taith felancolaidd i gael cefnogaeth y Llywodraeth ar gyfer y prosiect hwn, nid wyf yn tybio eu bod wedi meddwl, yn y pen draw, mai hwy fyddai'r unig rai a fyddai'n cael tro o gwmpas y gylchffordd, a hwnnw’n dro trwstan, ond dyna'n union a ddigwyddodd. Mae'n hanes brawychus o fyopia gwleidyddol, anghymhwysedd gweinyddol, gochelgarwch a dauwynebogrwydd hyd yn oed. A chytunaf ag Adam Price yn yr hyn a ddywedodd, na allai adroddiad yr archwilydd cyffredinol, ac yn wir, adroddiad y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus fod yn fwy damniol o Lywodraeth yn y ffordd y mae wedi ymdrin â hyn, neu unrhyw brosiect yn wir.

Roedd hyn yn mynd i sicrhau newid sylfaenol i'r Cymoedd gogleddol ac i dde Cymru yn ei gyfanrwydd, gan ddod â swm enfawr o arian y sector preifat—£410 miliwn—ar sail gwarant gyfyngedig gan Lywodraeth Cymru, a oedd wedi ymrwymo uchafswm o £8 miliwn y flwyddyn, am 30 mlynedd bosibl rhaid cyfaddef, rywbryd yn y dyfodol, ond gwarant a fyddai wedi'i diogelu ar asedau a fyddai, erbyn hynny, eisoes wedi cael eu hadeiladu. Felly, ni fyddai'n arian gwastraff; byddai rhywbeth i'w gael yn gyfnewid amdano. A chan dybio y byddai'r prosiect yn llwyddiannus, byddai'r Llywodraeth yn cael £3 miliwn y flwyddyn am ei gwarant. Felly, o ystyried bod y gwrthwynebiadau sydd wedi'u cynhyrchu gan y Llywodraeth ar wahanol gamau i gyd wedi bod yn wahanol eu hunain ac wedi cael rhywbeth yn y pen draw na fyddai neb wedi meddwl amdano ar y cychwyn hyd yn oed, ond a ddylai fod wedi bod yn hysbys mewn perthynas â dosbarthu dyled y sector preifat mor effeithiol ar fantolen y Llywodraeth am resymau sy'n parhau i fod yn aneglur, credaf fod hon yn stori warthus a ddylai fod yn destun ymddiheuriad mawr gan y Llywodraeth, er nad wyf yn siŵr y cawn unrhyw beth tebyg i hynny.

Nid oes amser i fanylu ar bob beirniadaeth a wnaed yn yr adroddiad hwn, ond gadewch inni edrych ar y £9.3 miliwn o gyllid prosiect a ddarparwyd, ar y cychwyn cyntaf, i sefydlu potensial datblygu'r prosiect hwn. Cefnogais y penderfyniad ar y sail fod hwn yn syniad gwerth ei gefnogi, ond ni fyddwn byth wedi cefnogi'r penderfyniad hwnnw pe bawn yn gwybod, yn y pen draw ac wedi dwy flynedd o waith ychwanegol a gwerth £50 miliwn o gostau datblygu a ysgwyddwyd gan hyrwyddwyr y sector preifat, fod y Llywodraeth yn mynd i roi diwedd ar y cynllun oherwydd dyfais gyfrifyddu yn llyfr rheolau'r Trysorlys. Roedd llyfr rheolau'r Trysorlys yno ar y dechrau. Os oedd posibilrwydd y byddai'r prosiect yn cael ei ddosbarthu fel dyled Llywodraeth, ac yn amlwg, os na allai'r Llywodraeth ysgwyddo dyled bosibl o £400 miliwn, o ystyried y cyfyngiadau ar ei phwerau benthyca, dylai hynny fod ar y bwrdd o'r dechrau un. Nid ydym wedi cael unrhyw esboniad o hyd, hyd yn oed ar ôl hyn i gyd, pam na chafodd y ddyled sector preifat honno ei dosbarthu fel un a oedd ar lyfrau'r Llywodraeth.

Un peth na chawsom gan y prosiect hwn oedd unrhyw ddatganiad clir gan y Llywodraeth ynglŷn â pham y credent fod hwn yn brosiect nad oedd yn hyfyw. Mae Ysgrifennydd y Cabinet, mewn datganiadau amrywiol, wedi dweud nad oedd yn gwneud synnwyr o safbwynt masnachol, ond ni chafwyd unrhyw wybodaeth yn deillio o'r broses diwydrwydd dyladwy a wnaed gan y Llywodraeth a allai ddangos hynny. Wrth gwrs mae'n brosiect hapfasnachol, mae'n brosiect sy'n dechrau o'r dechrau gyda safle moel, ond prosiect cyffrous a allai fod wedi trawsnewid Cymru gyfan, mewn gwirionedd, fel atyniad i dwristiaid a chyda'r parc modurol y gobeithiai'r datblygwyr ei ddenu ar sail y gylchffordd. Yn lle hynny, roedd y risgiau y cyfeiriais atynt yn awr yn ormod i'r Llywodraeth, ond yn y boced ôl, pan gafodd y cynllun ei lofruddio gan benderfyniad Cabinet—cawsant hyd i £100 miliwn yn y boced ôl o unman i adeiladu cyfres o siediau gwag heb unrhyw gwsmeriaid y gwyddys amdanynt ar eu cyfer. Nawr, mae hynny i'w weld yn baradocs rhyfeddol iawn—nad oeddent yn gallu derbyn £400 miliwn o arian preifat i adeiladu prosiect heb sail resymegol masnachol drosto, ond roeddent yn gallu dod o hyd i £100 miliwn o arian cyhoeddus i adeiladu rhywbeth nad oes unrhyw alw amdano, ar hyn o bryd o leiaf. Felly, dyfalu pur yw hynny.

Felly, credaf fod hon yn enghraifft warthus o gamreoli gan y Llywodraeth am yr holl resymau a nodwyd yn ogoneddus o amlwg, neu fel arall, yng nghwrs yr adroddiad. Ond am gyhuddiad ysgytiol yn erbyn y Llywodraeth—am hysbyseb echrydus i Gymru fel cartref posibl ar gyfer buddsoddiad sector preifat. Mae taer angen lleihau dibyniaeth Cymru ar y sector cyhoeddus a chael arian preifat i mewn, oherwydd mae angen inni gynyddu potensial creu cyfoeth yr economi i godi lefel incwm yn y wlad hon. Heb hynny, byddwn yn parhau â stori tlodi a dirywiad o dan Lywodraeth Cymru dros yr 20 mlynedd diwethaf, gan ymestyn yr hyn yr aethom drwyddo yn y 100 mlynedd diwethaf.