1. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am fynediad i’r gwasanaeth iechyd yn y Rhondda? OAQ(5)0148(HWS)

Diolch am y cwestiwn. Mae bwrdd iechyd prifysgol Cwm Taf, gyda’i bartneriaid, yn parhau i ddatblygu a chyflwyno ei gynllun i wella mynediad at wasanaethau er mwyn diwallu anghenion iechyd a lles pobl y Rhondda mor lleol â phosibl.

Ar y diwrnod mawr hwn yn y byd gwleidyddol, credaf y dylid nodi nad yw 22 y cant o feddygon teulu bwrdd iechyd prifysgol Cwm Taf yn hanu o’r DU. Mae’r etholaeth rwy’n byw ynddi ac yn ei chynrychioli yn dibynnu’n helaeth ar feddygon o dramor. Rwy’n sicr nad yw hon yn ffenomen newydd ac nid yw’n sefyllfa unigryw i ni yn lleol. Ceir pryderon difrifol bellach ynglŷn â sut y bydd gadael yr UE yn effeithio ar allu Cymru i ddenu meddygon o dramor yn y dyfodol. Ysgrifennydd y Cabinet, pa waith y mae eich adran yn ei wneud i sicrhau cyn lleied o effaith â phosibl ar ein gwasanaethau iechyd yma yng Nghymru o ganlyniad i adael yr UE?

Rwy’n llwyr gydnabod pwynt yr Aelod dros y Rhondda. Mae’n peri pryder, fel y gwyddoch, i’r Llywodraeth hon hefyd. Yn dilyn y refferendwm, ac ers hynny, rydym wedi dweud yn gwbl glir fod croeso yma i aelodau staff ac aelodau o’n cymunedau sy’n hanu o’r Undeb Ewropeaidd a thu hwnt, nid fel gweithwyr yn ein gwasanaethau iechyd a gofal yn unig, ond fel dinasyddion yn ein cymunedau. Wrth gwrs, rydych yn llygad eich lle i nodi bod yna nifer sylweddol o bobl yn dod o’r tu allan i’r wlad hon, ac o isgyfandir India yn arbennig, ond hefyd y rhai sy’n ddinasyddion yr Undeb Ewropeaidd. Mae Cymdeithas Feddygol Prydain a’r Cyngor Meddygol Cyffredinol wedi cynnal eu harolygon eu hunain, a ddangosai fod nifer sylweddol o weithwyr gofal iechyd a meddygon sy’n rhan o system iechyd y DU yn ailystyried eu dyfodol yn y DU o ganlyniad uniongyrchol i Brexit.

Wrth gwrs, rydym yn ceisio ystyried a chynllunio ar gyfer gwahanol sefyllfaoedd yn y dyfodol. Yr her yw hon: hyd nes y bydd gennym gynllun hyfyw ger ein bron o ran yr hyn y mae hynny’n ei olygu, mae’n anodd iawn i ni fel Llywodraeth gael y sgyrsiau hynny gyda’r gweithwyr gofal iechyd. Byddwn yn gwbl glir ynglŷn â neges gyson y Llywodraeth hon fod croeso i bobl aros, a’u bod yn cael eu gwerthfawrogi, nid yn unig fel gweithwyr, ond fel rhan o’n cymunedau, ond byddaf yn parhau i gyfarfod â chynrychiolwyr meddygon a gweithwyr gofal iechyd proffesiynol eraill i drafod hynny. Mewn gwirionedd, byddaf yn cyfarfod â Chymdeithas Feddygol Prydain yr wythnos nesaf i drafod yr union fater hwn.

Ysgrifennydd y Cabinet, mae fferyllwyr mewn sefyllfa dda iawn i helpu meddygon teulu, ac felly, i wella mynediad at wasanaethau meddygon teulu, yn arbennig o ran rheoli ac adolygu meddyginiaethau. Credaf y gallem wneud yn well yn hyn o beth gan fod llawer o dystiolaeth fod defnydd gwael o feddyginiaethau, neu ddefnydd amhriodol weithiau hefyd, yn llesteirio rhai o’r canlyniadau iechyd y gallem eu sicrhau fel arall.

Rwy’n cytuno â chi, a dyna pam rydym eisoes wedi buddsoddi yn y platfform Dewis Fferyllfa, y platfform technoleg gwybodaeth sy’n galluogi pobl i fynychu amrywiaeth o fferyllfeydd i gael mynediad at y cynllun mân anhwylderau. Roedd Cwm Taf yn un o’r ardaloedd mwyaf blaenllaw yng Nghymru o ran darparu hynny, gan gynnwys yn etholaeth y Rhondda, sydd o dan sylw heddiw. Hwy sydd wedi gwneud y cynnydd mwyaf o blith yr holl fyrddau iechyd o ran sicrhau bod y cyfleuster Dewis Fferyllfa ar gael.

Mae’n ymwneud â mwy na hynny; mae’n ymwneud hefyd ag edrych eto ar y cynlluniau blaenorol a gyhoeddais, er mwyn sicrhau nad ar sail niferoedd yn unig y gwneir y taliad i fferyllfeydd, ond mae’r ymrwymiad a wnaethom i beidio â chyflwyno’r toriadau a gafwyd yn Lloegr yn ymwneud hefyd â sicrhau ansawdd, nid niferoedd yn unig, o ran y gwasanaeth a ddarperir, ond dylid cofio’r gwaith a gychwynnais gyda’r prif swyddog fferyllol i drafod adolygu’r cynllun rhyddhau meddyginiaethau, a fferyllfeydd ysbytai, yn benodol, a’r hyn y maent yn ei wneud a’r hyn y gallem sicrhau o bosibl ei fod yn cael ei wneud ar sail gymunedol hefyd mewn gwirionedd—byddai hynny’n cynorthwyo pobl i adael yr ysbyty yn gynt, gan atgyfnerthu’r angen am wasanaethau cymunedol, a byddai hefyd yn golygu bod fferyllfeydd ysbytai yn gwneud yr hyn y mae angen go iawn iddynt ei wneud yn hytrach na bod pobl yn aros yn hwy cyn gadael yr ysbyty. Felly, rwy’n cytuno’n llwyr â chi o ran cyfeiriad y polisi. Yr her yw pa mor gyflym y gallwn symud ymlaen ar faes ymarfer a gytunwyd.