Diolch, Ddirprwy Lywydd. Mae cynnig heddiw i nodi Diwrnod Rhyngwladol y Menywod yn cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru yn dathlu Diwrnod Rhyngwladol y Menywod 2017, ac yn cydnabod swyddogaeth, cyfraniad a llwyddiannau menywod ym mywyd economaidd, gwleidyddol, cymdeithasol a diwylliannol Cymru.

Gyda hyn mewn golwg, mae'n iawn ein bod yn cydnabod gwneuthurwyr hanes (history), neu a ddylwn i ddweud gwneuthurwyr herstory, a’r cyfraniadau mawr a wnaed i'n gwlad. Ond hoffwn i gymryd yr amser heddiw i dalu teyrnged i rai o'r menywod gwirioneddol ryfeddol sy’n gwneud gwahaniaeth mewn amrywiaeth o ffyrdd yn fy etholaeth i, sef Delyn ac ar draws Sir y Fflint—y gwragedd gwych hynny sydd prin yn gwneud y penawdau, ond y nhw yw curiad calon ein cymunedau a'n gwlad a nhw yw'r glud sy'n ein clymu ni at ein gilydd, y merched sy'n gwneud pethau nid am gydnabyddiaeth neu wobr, ond dim ond oherwydd mai dyna’r peth iawn i'w wneud, neu dim ond oherwydd mai dyna beth rydym yn ei wneud fel menywod.

Felly, yr wythnos diwethaf, fe es i at y cyfryngau cymdeithasol—ac nid aeth dim o'i le—i gael awgrymiadau o fenywod gwych i sôn amdanynt heddiw. Fel yn achos llawer o Aelodau yma, mae Delyn yn adlewyrchu traddodiad Cymreig balch gyda Chôr gwych Meibion ​​y Fflint, ond er mwyn iddynt beidio â chael eu gadael ar ôl, yn 2013, cafodd Côr Merched y Fflint ei ffurfio. Mae Côr gwych Merched y Fflint wedi mynd o nerth i nerth, ac yn cael ei lywio, i raddau helaeth, gan gadeirydd y Côr am y tair blynedd diwethaf—Mel Buckley. Mae Mel yn neilltuo ei hamser gyda brwdfrydedd ac egni fydd yn gweld y côr yn mynd o nerth i nerth yn y gymuned a thu hwnt, gan gynnig cyfleoedd i gymaint o fenywod lleol. Erbyn hyn mae gan y côr bron 70 o aelodau ac rwy’n gobeithio eu croesawu nhw yn y Senedd rywbryd yn ddiweddarach eleni.

Mae Sarah Way, a enwebwyd gan ei gwraig, Sue, yn rhywun sy'n ymgorffori gwerth absoliwt gwirfoddolwyr a sut mae gwirfoddoli yn dwyn ein cymunedau at ei gilydd. Yn gyfarwyddwr gwirfoddol llawnamser a di-dâl i RainbowBiz Limited, mae Sarah yn ddiflino yn rhoi o’i hamser ddydd a nos i’r fenter gymdeithasol hon. Mae’n cefnogi llawer o bobl anhygoel y mae'n gweithio gyda nhw ar brosiectau a digwyddiadau ar draws Sir y Fflint, gan gynnwys y prosiect garddio Cloddio Glannau Dyfrdwy poblogaidd, y gwn y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn gyfarwydd ag ef, ac mae hwnnw wedi dod yn achubiaeth i lawer o'r gwirfoddolwyr sy'n cymryd rhan. Yn wir, gwirfoddolwyr yw ffabrig hanfodol ein cymunedau a’n sefydliadau lleol.

Bob blwyddyn, mae llawer ohonom yma yn cymryd rhan mewn digwyddiadau, gweithgareddau a gwasanaethau i nodi Sul y Cofio. Mae mwyafrif llethol y rhain ond yn bosibl oherwydd bod pobl yn gwirfoddoli eu hamser a'u hymroddiad. Mae Val Nevitt yn un person o'r fath, ac yn enghraifft ddisglair yn y gymuned leol—trefnydd apêl leol y pabi yn y Fflint ers pedair blynedd bellach, gan godi £13,000 y llynedd yn unig. Oherwydd ymroddiad a gwaith caled diysgog Val, mae apêl y pabi yn y Fflint wedi mynd o nerth i nerth ac mae Val wedi codi dros £50,000 i apêl y pabi yn ystod ei chyfnod fel trefnydd.

Mewn digwyddiad y penwythnos diwethaf, cyfarfûm â grŵp o ferched ifanc ysbrydoledig o Ysgol Alun yr Wyddgrug a oedd yn gwirfoddoli fel rhan o ymgyrch Girl Up Sefydliad y Cenhedloedd Unedig—ymgyrch sy'n ymgysylltu â menywod ifanc i gymryd camau i gefnogi merched a menywod ifanc yn y byd sy’n datblygu, mewn mannau lle mae'n aml yn anodd iawn bod yn ferch. Mae disgyblion anhygoel Ysgol Alun yn newid y canfyddiadau ac yn gwneud eu rhan i chwalu'r rhwystrau yn eu hysgol eu hunain, ac ar yr un pryd yn hyrwyddo achos merched ifanc ar draws y byd.

Yn olaf ond nid yn lleiaf—Viv Williams, sy’n eistedd yn yr oriel yma heddiw. Yn un o sylfaenwyr Cofebion Rhyfel Sir y Fflint, mae Viv a'r tîm gwirfoddol yn Cofebion Rhyfel Sir y Fflint, sy’n fwy hysbys ar lafar i ni ac yn fwy cyfarwydd fel Enwau ar Gerrig ar Twitter, wedi gweithio ac yn parhau i weithio'n ddiflino i adrodd hanesion y rhai a wasanaethodd ac a syrthiodd yn lleol yn y rhyfel byd cyntaf ac yr ydym yn aml wedi eu hadnabod fel enwau ar gerrig yn unig. Mae Viv hefyd yn trefnu teithiau astudio i Fflandrys ac yn gweithio'n ddiflino i rannu straeon a gwaith Cofebion Rhyfel Sir y Fflint gyda sefydliadau a grwpiau ledled yr ardal, o ysgolion i Sefydliad y Merched a llawer mwy.

Wrth gwrs, mae llawer mwy o ferched allan yna yn fy etholaeth i ac ar draws ein gwlad yn gwneud gwahaniaeth, yn gwneud mwy na’u rhan, ac i bob un ohonoch heddiw a bob dydd, rydym yn dweud 'diolch '. Diolch i chi am y cyfan yr ydych yn ei wneud, diolch i chi am fod yn fenyw ysbrydoledig a diolch am ddangos y ffordd i bob un ohonom.